عذاب الهی عاقبت فرقه گرایی و گروه بندی امّت اسلامی

امر به معروف و نهی از منکر به تأسی از سیّدالشهداء

خداوند حکیم در آیه 159 سوره انعام؛ حسابرسی روز قیامت و عذاب برای تمام کسانی که دین شان را گروه گروه کردند؛ هشدار داده است: 

(إِنَّ الَّذِینَ فَرَّ‌قُوا دِینَهُمْ وَکَانُوا شِیَعًا لَّسْتَ مِنْهُمْ فِی شَیْءٍ إِنَّمَا أَمْرُ‌هُمْ إِلَى اللَّـهِ ثُمَّ یُنَبِّئُهُم بِمَا کَانُوا یَفْعَلُونَ)

 " کسانى که دین خود را پراکنده ساختند و فرقه فرقه شدند، تو هیچ گونه مسؤول ایشان نیستى، کارشان فقط با خداست. آنگاه به آنچه انجام مى‌دادند آگاه شان خواهد کرد."

خداوند علیم؛ در سوره انعام آیه 65 نیزگروه گروه شدن مردم و تفرقه بین آنها وسرکوبی بعضی را به وسیله برخی دیگر؛ به صورت جنگ قدرت و اختلافات و ... را از مصادیق عذاب الهی1 بر منکران حقّ اعلام فرموده است:

(قُلْ هُوَ الْقَادِرُ‌عَلَىٰ أَن یَبْعَثَ عَلَیْکُمْ عَذَابًا مِّن فَوْقِکُمْ أَوْمِن تَحْتِ أَرْ‌جُلِکُمْ أَوْ یَلْبِسَکُمْ شِیَعًا وَیُذِیقَ بَعْضَکُم بَأْسَ بَعْضٍ انظُرْ‌ کَیْفَ نُصَرِّ‌فُ الْآیَاتِ لَعَلَّهُمْ یَفْقَهُونَ)

"بگواو تواناست که از بالاى سرتان یا از زیر پاهایتان عذابى بر شما بفرستد یا شما را گروه گروه به هم اندازد [و دچار تفرقه سازد] و عذاب بعضى از شما را به بعضى [دیگر] بچشاند.» بنگر، چگونه آیات [خود] را گوناگون بیان مى‌کنیم باشد که آنان بفهمند."

 از امام صادق (ع) نیز روایت شده است: "أَوْ یَلْبِسَکُمْ شِیَعاً یا این که شما را به فرقه‏ها و دسته‏هاى مختلف، تقسیم کند؛ تا اتحاد و هماهنگى نداشته باشید و به جان یکدیگر بیفتید."

برخى گفته‏اند: منظور این است که شما را به حال خود مى‏گذارد و الطاف خود را از شما دریغ مى‏دارد، تا از فیض ایمان به خدا محروم شوید و این محرومیّت، کیفر گناهان شماست.

روایتى از امام صادق علیه السلام نقل شده است که منظور ایجاد عداوت و تعصب در میان آنهاست. وَ یُذِیقَ بَعْضَکُمْ بَأْسَ بَعْضٍ گروهى از شما به جان گروهى دیگر افتاده، آنها را مى‏کشند و اسباب تباهى آنها را فراهم مى‏سازند.

درجاى دیگر مى‏فرماید: (وَکَذلِکَ نُوَلِّیبَعْض الظَّالِمِینَ بَعْضاً بِما کانُوا یَکْسِبُونَ) انعام/129

"و همچنین گروهى از ظالمان را به کیفر کردارشان دوست گروهى دیگر قرار مى‏دهیم..."

اما این که مى‏گوید: (انْظُرْ کَیْفَ نُصَرِّفُ الْآیاتِ لَعَلَّهُمْ یَفْقَهُونَ) اى محمد: بنگر که چگونه آیات را یکى بعد از دیگرى آشکار مى‏سازیم و ادلّه روشن خود را در اختیار آنها قرار مى‏دهیم شاید حقّ را بشناسند و از آن پیروى کنند و از باطل اجتناب ورزند.

از آنجا که در آیه، کلمه «بأس» به معناى تسلّط دادن است، باید توجّه داشت که منظور رفع مانع و برداشتن حایل است نه این که خداوند ایجاد اختلاف و جنگ مى‏کند. منظور این است که مانعى در سر راه جنگ و اختلاف ایجاد نمى‏کند. از این آیه برمى‏آید که خداوند حتّى کارهایى را که می دانیم انجام نمی دهد، قادر است انجام دهد." 

علامه طباطبایی1 در توضیح این آیه؛ که تفرقه و اختلاف را تنها عامل عذاب الهی و از بین بردن وحدت مردم اعلام کرده است می فرماید: " تنها چیزى که امّت را مستحق عذاب نموده، همانا اختلاف کلمه و تفرقه‏اى است که امّت آغاز کرد و پاسخ منفى به آن حضرت داد و دعوت وى را که به سوى" اتفاق کلمه" بود، نپذیرفت." أَوْ یَلْبِسَکُمْ شِیَعاً وَ یُذِیقَ بَعْضَکُمْ بَأْسَ بَعْضٍ ..."

از ظاهر این جمله چنین برمى‏آید که مى‏خواهد دسته‏بندى‏هایى را که بعد از رحلت رسول خدا پیش آمد، پیشگویى نماید، همان دسته‏بندى‏هایى که باعث شد مذاهب گوناگونى در اسلام پدید آید، و هر فرقه‏اى در باره مذهب خود اعمال تعصب و حمایت جاهلانه نموده و آن همه جنگ هاى خونین و برادرکشى به راه افتد، و هر فرقه‏اى فرقه دیگر را مهدورالدم و از حریم دین و مرز اسلام بیرون بداند. و از این روى، جمله" أَوْ یَلْبِسَکُمْ شِیَعاً" و جمله" یُذِیقَ بَعْضَکُمْ بَأْسَ بَعْضٍ" هر دو اشاره به یک عذاب خواهند بود،... معناى آیه چنین مى‏شود:

اى محمد! مردم را از عاقبت وخیم استنکاف از اتحاد و اجتماع در زیر لواى توحید و اعراض از شنیدن دعوت حقّ، بترسان و به آنان بگو که عاقبت حرکت و رویّه‏اى که پیش گرفته‏اند تا چه اندازه وخیم است، زیرا خداى تعالى مى‏تواند شما را به عاقبت بد دچار نموده و عذابى بر شما نازل کند که از آن راه فرارى نداشته باشید، و پناهگاهى که به آن پناهنده شوید، نیابید، و آن عذاب یا آسمانى است یا زمینى و یا این است که شما را به جان هم انداخته و به دست خودتان نابودتان کند. آن گاه با خطاب" انْظُرْ کَیْفَ نُصَرِّفُ الْآیاتِ لَعَلَّهُمْ یَفْقَهُونَ" بیان مزبور را تتمیم مى‏کند." 

احزاب عامل و مجری اختلافات

قرآن در آیه 37 سوره مریم؛ اختلاف کنندگان و عامل اجرایی اختلاف را احزاب معرّفی و وعده عذاب می فرماید:

(فَاخْتَلَفَ الْأَحْزَابُ مِن بَیْنِهِمْ فَوَیْلٌ لِّلَّذِینَ کَفَرُ‌وا مِن مَّشْهَدِ یَوْمٍ عَظِیمٍ)

"اما دسته‌ها[ى گوناگون‌] ازمیان آنها به اختلاف پرداختند، پس واى بر کسانى که کافر شدند از مشاهده روزىدهشتناک"

قرآن در آیه 65 سوره زخرف نیز اختلاف کنندگان را احزاب را معرّفی می فرماید:

(فَاخْتَلَفَ الْأَحْزَابُ مِن بَیْنِهِمْ فَوَیْلٌ لِّلَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْ عَذَابِ یَوْمٍ أَلِیمٍ)

"تا [آنکه‌] از میان شان، احزاب دست به اختلاف زدند، پس واى بر کسانى که ستم کردند از عذاب روزى دردناک"

از این دو آیه پیداست؛ عدّه ای در موضوعی اظهار نظر کردند؛ که برخی بر حقّ بودند و گروه های مختلف مخالفت داشته اند.

بنابر نهی گروه بندی در قرآن و شواهد عینی از منشاء اختلافات بین مردم؛ روشن هست که احزاب همواره در مقابل اهل حقّ قرار گرفته و با حقّ مقابله می کنند که وعده عذاب خدا هم از همین جهت بوده است.

طبرسی2 در بیان علت "من بینهم" مى‏گوید:

"از میان آنها احزاب اختلاف کردند، به خاطر این است که دسته‏اى از آنها بر عقیده حقّ استوار ماندند."

 

پانوشت ها:

1.طباطبایی, محمد حسین, ترجمه المیزان، ج‏7، ص: 195

2. طبرسی, مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه, ج‏15، ص 168