خداوند خبیر در سوره لقمان با تقدّم فریضه نماز، ضمن دستور صریح به انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر، برخی اصول کاربردی در رفتار آمر به معروف و ناهی از منکر را متذکر می شود:
یا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنکَرِ وَاصْبِرْ عَلَىٰ مَا أَصَابَکَ ۖإِنَّ ذَٰلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ ﴿١٧﴾
پسرم، نماز را برپا دار، و امر به معروف و نهی از منکر کن، و در برابر مصایبی که (از انجام وظیفه) به تو می رسد شکیبا باش که این از کارهای مهمّ است.
ولَاتُصَعِّرْ خَدَّکَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِی الْأَرْضِ مَرَحًا ۖ إِنَّ اللَّـهَ لَایُحِبُّ کُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ ﴿١٨﴾
با بی اعتنایی از مردم روی مگردان، و مغرورانه بر زمین راه مرو که خداوند هیچ متکبّر مغروری را دوست ندارد.
واقْصِدْ فِی مَشْیِکَ وَاغْضُضْ مِن صَوْتِکَ ۚ إِنَّ أَنکَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِیرِ ﴿١٩﴾
در راه رفتن، اعتدال را رعایت کن؛ از صدای خود بکاه (و هرگز فریاد مزن) که زشت ترین صداها صدای خران است.

 



اصول رفتاری دیگری در انجام فریضه امربه معروف و نهی از منکر در کلام حضرت علی علیه السلام


فرمایش حضرت علی علیه السلام در یکسانی قول و عمل آمر به معروف و ناهی از منکر
اَیُّهَا النّاسُ، اِنّى وَ اللّهِ ما اَحُثُّکُمْ عَلى طاعَة اِلاّ وَ اَسْبِقُکُمْ اِلَیْها، وَ لا اَنْهاکُمْ عَنْ مَعْصِیَة اِلاّ وَ اَتَناهى قَبْلَکُمْ عَنْها.
اى مردم،به خدا قسم شما را به طاعتى ترغیب نمى نمایم جز اینکه خود به عمل به آن از شما پیشى مى گیـرم ،و از گنـاهى بازنمى دارم مگر اینکه قبـل از شمـا از آن بـاز مى ایستـم. نهج البلاغه- خطبه 175

اصول کاربردی در انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر
1-یکسانی قول و عمل و تقیّد به موازین شرعی و پرهیز از تذکّر بدون عمل به فرائض واجب و ترک منکرات
2--شناخت موقعیّت مکانی و زمانی و روحی مخاطب
3- رعایت حقوق مردم در حفظ آبرو و حیثیت افراد در جمع و اماکن عمومی
4- توجه به ظرفیّت و میزان و درجه ایمان مذهبی افراد و انتخاب نوع استدلال شرعی و عقلی و فطری
5- قاطعیّت توأم با صمیمیّت در بیان حکم خدا و پرهیز از کاستن یا افزودن حکم خدا برای جلب رضایت مردم
6- عدم تلقّی بالاتر بودن خود به طوری که همه خوبی ها را در خود دیدن و همه بدی ها را در دیگران دیدن و پرهیز از بهشتی دیدن خود و جهنمی دانستن دیگران در حالی که گناهکار ممکن است توبه کرده و اهل بهشت گردد ولی مغرور به ایمان خود و مصون دانستن خود از هر خطا موفق به توبه نشده و اهل جهنم گردد.

شیوه های غیرمستقیم کاربردی امر به معروف و نهی از منکر
1-صالح و باتقوا بودن خود
2- ریشه یابی خطا و تلاش در درمان خطا بدون تقسیم بهشت برای خود و جهنم برای خاطی
3- بازگویی خوبی فرد در نهی از منکر
4- پرهیز ازهرگونه تجسس و پرده دری و هتک حرمت افراد در گناهان پنهان
5- بهره گیری از موقعیّت های مناسب یا ایجاد امکان و موقعیّت امر به معروف و نهی از منکر
6- عدم بیان همه عیوب در یک زمان و موقعیّت، و بیان هر خطا با ریشه یابی و ارائه حذف رفتار با راهکار عملی
7- خودداری از نهی از منکر هنگام خشم و حفظ اخلاص و نیّت در انجام فریضه واجب
8- نرم خویی و صمیمیّت و اثبات غیرمستقیم علاقه به اصلاح و رفع مشکل فرد با استفاده از ارتباط های غیرکلامی
9- برخورد بدون تبعیض تذکر به دیگران و رها کردن دوست و فامیل و...
10- اقدام همگانی یک روش بسیار مؤثر کاربردی با اثر پایدار بازدارنده در اهل گناه